Σμηνουργία, αφεσμός

O πολλαπλασιασμός του μελισσιού με φυσικό τρόπο, ονομάζεται σμηνουργία. Κατά τη σμηνουργία το μελίσσι χωρίζεται και η βασίλισσα με ένα μέρος των εργατριών, φεύγουν από τη φωλιά και αναζητούν νέα. Αυτό το μέρος του μελισσιού ονομάζεται αφεσμός. Οι υπόλοιπες που παραμένουν στην παλιά φωλιά με ένα αριθμό βασιλικών κελιών, είναι έτοιμες να δώσουν καινούργιες βασίλισσες. Η προετοιμασία της σμηνουργίας αρχίζει τις πρώτες μέρες της άνοιξης, με την εκτροφή κηφήνων και την αύξηση της ακολουθίας που περιστοιχίζει την βασίλισσα, η οποία μπορεί να ξεπεράσει τις 20 εργάτριες.

Στη φάση αυτή, οι εργάτριες ταϊζουν εντατικά και πιεστικά τη βασίλισσα, η οποία φτάνει να γεννά έως και 2000 αυγά ημερησίως, ενώ το βάρος των αυγών ξεπερνά το βάρος της βασίλισσας!!!

Άλλες εργάτριες ετοιμάζουν πολλές νέες βάσεις βασιλικών κελιών. Πιεζόμενη η βασίλισσα ψάχνει διαρκώς για άδεια κελιά, για να εναποθέσει τα αυγά της. Τελικά γεννά και στις βάσεις των βασιλικών κελιών. Τότε οι εργάτριες, επιμηκύνουν τα τοιχώματά τους για να εφοδιάσουν τις προ νύμφες που θα εκκολαφθούν, με μεγάλες ποσότητες βασιλικού πολτού.

Τελειώνοντας αυτή η διαδικασία, ο ρυθμός της ζωής του μελισσιού αλλάζει. Οι εργάτριες αλλάζουν συμπεριφορά. Κατά πρώτον, οι συνοδοί της βασίλισσας μειώνονται, ενώ πολλές φορές αρνούνται να την ταΐσουν. Ο ρυθμός της ωοτοκίας σημειώνει επιβράδυνση και η κοιλιά της βασίλισσας μικραίνει. Μια εβδομάδα περίπου πριν ο αφεσμός αναχωρήσει, οι εργάτριες φέρονται άσχημα στη βασίλισσα και την αναγκάζουν να κινείται διαρκώς. Αυτό είναι ένα είδος εκγύμνασης, για να μπορεί να πετάξει. Η ωοτοκία διακόπτεται, ο ρυθμός δουλειάς μειώνεται και το μελίσσι παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης και απραξίας.

Στο μεταξύ κάποιες συλλέκτριες μέλισσες, μεταβάλλεται σε ανιχνεύτριες και ψάχνουν να βρουν κατάλληλο χώρο για την εγκατάσταση της νέας κατοικίας. Όταν επιστρέφουν στην κυψέλη, χορεύουν το χορό της παλλόμενης κοιλιάς, για να δείξουν την κατεύθυνση και την απόσταση της φωλιάς που ανακάλυψαν. Όταν σφραγιστούν τα πρώτα βασιλικά κελιά, το μελίσσι είναι έτοιμο να πολλαπλασιαστεί. Οι εργάτριες εφοδιάζονται με μέλι, για να έχουν προμήθειες που θα χρειαστούν μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση και περιμένουν το σύνθημα για να αναχωρήσουν. Το σύνθημα το δίνουν οι μέλισσες ανιχνευτές, οι οποίες με τους χορούς τους ξεσηκώνουν το μελίσσι.

Τελικά το τμήμα του μελισσιού που θα αποτελέσει τον αφεσμό, ξεκινά ορμητικά, παρασύροντας και τη βασίλισσα. Οι μέλισσες πετούν ζωηρά γύρο από την κυψέλη τους, με συγκεκριμένο τρόπο μέχρι να βγουν και οι τελευταίες που θα ακολουθήσουν το σμήνος.

Έπαιτα κατευθύνονται σε κάποιο δέντρο εκεί κοντά και σε ένα χαμηλό κλαδί σχηματίζουν το ‘τσαμπί’. Ο αριθμός των μελισσών που αποτελούν τον αφεσμό, είναι περίπου το μισό του αρχικού πληθυσμού του μελισσιού και αποτελείται κυρίως από νεαρές μέλισσες. Στη θέση αυτή ο αφεσμός παραμένει συνήθως μια μέρα. Αυτός χρόνος είναι απαραίτητος μέχρι να συμφωνήσουν οι ανιχνεύτριες για το καλύτερο καταφύγιο της περιοχής. Αυτός ο χρόνος είναι και ο πλέον κρίσιμος, γιατί είναι ο πιο κατάλληλος για να πιάσει ο μελισσοκόμος τον αφεσμό και να τον εγκαταστήσει στη δική του κυψέλη.

Ο πληθυσμός του μελισσιού που μειώθηκε απότομα, αυξάνεται γρήγορα, καθώς κάθε μέρα προστίθενται νέες μέλισσες από τον γόνο που εκκολάπτεται. Σε λίγες ημέρες αρχίζουν να εκκολάπτονται και οι καινούργιες βασίλισσες. Στη συνέχεια εξαρτάται από το αν το μελίσσι προτίθεται να σμηνουργήσει ξανά ή όχι. Αν το μελίσσι δεν πρόκειται να σμηνουργήσει, τότε επιτρέπει στην πρώτη νεαρή βασίλισσα που θα γεννηθεί, να σκοτώσει τις υπόλοιπες  μέσα στα κελιά τους και να γίνει αρχηγός της κυψέλης. Αν το μελίσσι προτίθεται να δημιουργήσει και άλλους αφεσμούς, οι εργάτριες δεν επιτρέπουν στη νέα βασίλισσα να σκοτώσει τις υπόλοιπες, σφού θα χρειαστούν για το άμεσο μέλλον.

Το νέο μελίσσι, όπως είναι φυσικό δεν μπορεί να έχει περισσότερες από μια βασίλισσα, οπότε η δυνατότερη σκοτώνει τις υπόλοιπες, μένει μόνη της και αναλαμβάνει την αρχηγία.

Μελίσσι αύξηση πληθυσμού αφεσμός